در صنعت خودروسازی کشورمان یکی از پرکاربردترین پیشرانه‌ها موتور M15 سایپا است. این موتور در محصولات اصلی و پرفروش سایپا یعنی تیبا، ساینا و کوییک استفاده می‌شود و بسیاری از ما حداقل یک بار تجربه رانندگی با آن را داشته‌ایم. قصد داریم مصرف سوخت کوئیک، تیبا و ساینا با موتور M15 سایپا را در این مقاله در پتروتکس بررسی کنیم.
مزیت‌های این پیشرانه 1.5 لیتری نسبت به موتورهای ایران‌خودرو استهلاک و هزینه‌های نگهداری پایین‌تر است و به همین دلیل برای کسانی که به دنبال خودرویی کم‌خرج و کم‌دردسر هستند گزینه مناسبی به‌حساب می‌آید اما موتور M15 مشکلاتی هم مثل بازدهی پایین و مصرف سوخت بالا دارد. در ادامه بیشتر با ویژگی‌های این موتور آشنا خواهیم شد.
تاریخچه موتور M15 سایپا
پیشینه موتور M15 به پیشرانه پراید بازمی‌گردد که سایپا بعداً نام M13 را روی آن گذاشت.
این موتور 1.3 لیتری که سال‌ها در کشورمان در سینه انواع مختلف پراید قرار می‌گرفت و هنوز هم در وانت 151 استفاده می‌شود، در اصل ساخت مزدا بوده و B3 نام دارد.
M13 یا همان B3 در ابتدا 63 اسب بخار قدرت و 100 نیوتن متر گشتاور تولید می‌کرد اما بعداً این اعداد در نسخه ارتقاءیافته سایپا به 71 اسب بخار و 108 نیوتن متر افزایش پیدا کردند.
پیشرانه M15 هم که برای اولین بار در سال 1389 با رونمایی از تیبا ارائه شد، بر اساس همان پیشرانه B3 مزدا ساخته شده است.
این پیشرانه با کمک شرکت آلمانی FEV ساخته شده است (همان شرکتی که پیشرانه EF7 ایران‌خودرو را هم توسعه داده است).
موتور M15 درواقع نسخه حجیم‌تر موتور B3 مزدا یا همان پراید بوده که سیلندرهای بزرگ‌تری دارد.
با این کار، حجم موتور حدود 200 سی‌سی افزایش پیدا کرده و به 1.5 لیتر رسیده است.
ویژگی‌های موتور M15
حجم دقیق پیشرانه M15 سایپا 1503 سی‌سی است ولی همچنان مثل موتور پراید از هشت سوپاپ استفاده می‌کند.
بااین‌حال، به لطف افزایش حجم موتور و ارتقاءهای دیگر، خروجی موتور M15 به 87 اسب بخار قدرت و 128 نیوتن متر گشتاور رسیده است که نسبت به موتور B3 پراید 24 اسب بخار و 28 نیوتن متر بیشتر است.
موتور M15 که 114 کیلوگرم وزن دارد، نسبت تراکم پایینی برابر با 9.7 به یک دارد که در مقایسه با موتورهای مدرن امروز عدد بسیار پایینی است.
برای مقایسه، نسبت تراکم موتور EF7 ایران‌خودرو 11 به یک است.
البته این نسبت تراکم پایین هرچند بازدهی و خروجی موتور را کاهش می‌دهد اما مزیت‌هایی هم دارد زیرا موتور با فشار کمتری کار می‌کند و درنتیجه استهلاک پایین‌تری خواهد داشت.
انواع موتور M15
همان‌طور که اشاره شد، پیشرانه M15 در ابتدا در تیبا ارائه شد و سپس در سینه محصولات بعدی پلت‌فرم X200 سایپا یعنی ساینا، تیبا 2 و کوییک قرار گرفت.
حدود یک دهه بعد، سایپا سدان جدید شاهین را معرفی کرد و قصد استفاده از پیشرانه 1.6 لیتری شانزده سوپاپ برلیانس را در آن داشت اما با وضع تحریم‌ها، طرف چینی همکاری خود با سایپا را قطع کرد و به همین دلیل شاهین بدون موتور ماند.
ازاین‌رو، توسعه نسخه توربوشارژ موتور M15 آغاز شد تا در سینه شاهین قرار گیرد.
موتور M15TC
این موتور که M15 TC نام گرفت، اولین نسخه جدید پیشرانه M15 سایپا محسوب می‌شد و به لطف استفاده از توربوشارژر، خروجی این موتور به 110 اسب بخار قدرت و 178 نیوتن متر گشتاور رسیده است.
موتور M15
نسخه دوم موتور M15 که به‌تازگی معرفی شده است نیز M15 پلاس نام دارد.
این نسخه درواقع همان M15 همان موتور تنفس طبیعی قبلی است که تغییرات و بهسازی‌هایی را تجربه کرده است.
یکی از اصلی‌ترین تغییرات این موتور تجهیز به سیستم زمان‌بندی متغیر سوپاپ‌ها است.
علاوه بر این، M15 پلاس بهبودهایی را هم در سیستم جرقه‌زنی و پاشش سوخت تجربه کرده که باعث شده بتواند با استانداردهای آلایندگی یورو پنج مطابقت پیدا کند و امکان تطابق با استانداردهای یورو 6 را هم داشته باشد.
به لطف این تغییرات، خروجی موتور به 90 اسب بخار قدرت و 137 نیوتن متر گشتاور رسیده است.
قرار است موتور M15 پلاس در مدل‌های جدید اطلس و سهند استفاده شود.
مصرف سوخت کوئیک، تیبا و ساینا
قطعاً یکی از مهم‌ترین موضوعات در پیشرانه خودروها بحث مصرف سوخت در خودروهای کوئیک، تیبا و ساینا است زیرا هرچه مصرف بالاتر باشد، علاوه بر اینکه هزینه سوخت بیشتری روی دست خریداران می‌گذارد، آلایندگی بیشتری هم تولید می‌کند که این موضوع خصوصاً در کشورمان با آلودگی شدید هوای کلان‌شهرها اهمیت زیادی دارد.
ازاین‌رو، خودروسازان جهان با استفاده از تکنولوژی‌های مختلفی مثل سیستم هیبریدی خفیف، سیستم غیرفعال کردن سیلندرها، سیستم زمان‌بندی متغیر سوپاپ‌ها و… سعی در کاهش مصرف سوخت و آلایندگی پیشرانه‌های خود دارند.
بااین‌حال، موتور M15 ازآنجایی‌که بر اساس موتور قدیمی B3 مزدا ساخته شده، از اکثر تکنولوژی‌های روز بی‌بهره بوده و حتی هنوز هم در تمام نسخه‌ها هشت سوپاپ است.
به همین دلیل، این موتور نسبت به خروجی و حجمی که دارد، نسبت به موتورهای روز دنیا مصرف سوخت بسیار بیشتری دارد.
طبق اعلام سایپا، مصرف سوخت کوئیک، تیبا و ساینا در نسخه اولیه این موتور که همچنان در این خودروها استفاده می‌شود، در هر صد کیلومتر به‌صورت ترکیبی حدود 7.2 لیتر بنزین مصرف می‌کند.
برای مقایسه، پیشرانه 1.6 لیتری نیسان که در سدان ورسا استفاده می‌شود، با 122 اسب بخار قدرت و 155 نیوتن متر گشتاور، در هر صد کیلومتر به‌صورت ترکیبی تنها 6.7 لیتر بنزین مصرف می‌کند که این موضوع بازدهی پایین و مصرف بالای موتور قدیمی M15 سایپا را نشان می‌دهد.
با توجه به تیراژ بالا و گستردگی استفاده از این موتور در کشورمان، این موضوع از نگاه کلی به معنای مصرف میلیون‌ها لیتر بنزین بیشتر و تولید آلایندگی بسیار بالا خواهد بود که نه‌تنها ضررهای مالی بزرگی به دنبال دارد بلکه به سلامتی مردم هم آسیب می‌زند.
کاهش مصرف سوخت کوئیک، تیبا و ساینا
با توجه به شرایط خودروسازی کشورمان و منسوخ شدن پیشرانه M15، امکان کاهش مصرف سوخت این موتور و افزایش راندمان آن وجود ندارد و یا خیلی هزینه‌بر خواهد بود؛ بنابراین، تنها راه ارزان و در دسترسی که می‌تواند امکان کاهش مصرف سوخت و آلایندگی موتور کوئیک، تیبا و ساینا را فراهم کند، استفاده از مکمل‌های بنزین خواهد بود.
البته معمولاً استفاده از این مکمل‌ها برای پیشرانه‌های مدرن و حساس مثل نمونه‌های توربو توصیه می‌شود که نسبت تراکم بالایی دارند اما حتی در موتورهای قدیمی و ساده‌ای مثل M15 نیز استفاده از مکمل‌های سوخت می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
با این کار، عملکرد پیشرانه بهبود پیدا می‌کند که باعث کاهش مصرف سوخت و کاهش تولید آلایندگی خواهد شد.
علاوه بر این، مکمل‌های سوخت می‌توانند عمر قطعات موتور را هم افزایش داده و باعث صرفه‌جویی در هزینه‌های نگهداری و تعمیرات شوند.
با توجه به شرایط خودروسازی کشورمان و منسوخ شدن پیشرانه M15، امکان کاهش مصرف سوخت این موتور و افزایش راندمان آن وجود ندارد و یا خیلی هزینه‌بر خواهد بود؛ بنابراین، تنها راه ارزان و در دسترسی که می‌تواند امکان کاهش مصرف سوخت و آلایندگی موتور کوئیک، تیبا و ساینا را فراهم کند، استفاده از مکمل‌های بنزین خواهد بود.
البته معمولاً استفاده از این مکمل‌ها برای پیشرانه‌های مدرن و حساس مثل نمونه‌های توربو توصیه می‌شود که نسبت تراکم بالایی دارند اما حتی در موتورهای قدیمی و ساده‌ای مثل M15 نیز استفاده از مکمل‌های سوخت می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
با این کار، عملکرد پیشرانه بهبود پیدا می‌کند که باعث کاهش مصرف سوخت و کاهش تولید آلایندگی خواهد شد.
علاوه بر این، مکمل‌های سوخت می‌توانند عمر قطعات موتور را هم افزایش داده و باعث صرفه‌جویی در هزینه‌های نگهداری و تعمیرات شوند.