عدد اکتان چیست؟

یکی از مهم‌ترین موضوعات در مورد بنزین، عدد اکتان است اما این عدد چیست؟ چه چیزی را نشان می‌دهد و بالا یا پایین بودن آن به چه معنا است؟ در ادامه به همه این سؤالات پاسخ می‌دهیم.

عدد اکتان بنزین چیست؟

عدد اکتان مقیاسی برای نشان دادن مقاومت بنزین در برابر گرما، فشار و احتراق خودبه‌خود (بدون جرقه) است. هر چه عدد اکتان بیشتر باشد، بنزین در مقابل پدیده احتراق مخرب ناشی از فشار و گرما مقاوم‌تر خواهد بود و احتراق بهتری خواهد داشت. درواقع عدد اکتان نشانگر میزان کیفیت و نحوه عملکرد بنزین است و هرچه این عدد بالاتر باشد موتور عملکرد و بهتری خواهد داشت.

عدد اکتان چطور تعیین می‌شود؟

عدد اکتان از طریق مقایسه میزان ایزواکتان و نرمال هپتان در مخلوط سوخت به دست می‌آید. درصد حجمی ایزواکتان نسبت به هپتان در سوخت، همان عدد اکتان است. به‌عنوان‌مثال، عدد اکتان بنزینی با مخلوط 10 درصد هپتان و 90 درصد ایزواکتان، 90 است.

عدد اکتان در بنزین ایران چند است؟

در ایران عدد اکتان بنزین معمولی 87 و بنزین سوپر بین 93 تا 95 است.

عوامل تأثیرگذار روی عدد اکتان بنزین

به‌طور خلاصه، عدد اکتان بنزین نتیجه ترکیبی از ساختار شیمیایی هیدروکربن‌های تشکیل‌دهنده آن، فرایند پالایش و افزودنی‌های استفاده شده در تولید آن است. مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار روی عدد اکتان بنزین عبارت‌اند از:

ساختار مولکولی هیدروکربن‌ها: این مهم‌ترین عامل تأثیرگذار روی عدد اکتان است. هیدروکربن‌های شاخه‌دار مانند ایزواکتان عدد اکتان بسیار بالاتری نسبت به هیدروکربن‌های زنجیره‌ای مستقیم مثل نرمال هپتان دارند. هر چه زنجیره هیدروکربن شاخه‌دارتر و پیچیده‌تر باشد، عدد اکتان بالاتر است.

فرایند پالایش: روش‌های مختلف پالایش نفت خام می‌توانند بر ترکیب بنزین و درنتیجه عدد اکتان آن تأثیر بگذارند. فرایندهای کراکینگ (شکستن مولکول‌های بزرگ به مولکول‌های کوچک‌تر) و ایزومریزاسیون (تغییر ساختار مولکولی برای ایجاد شاخه‌ها) به افزایش عدد اکتان کمک می‌کنند.

افزودنی‌ها: از افزودنی‌های مختلفی برای افزایش عدد اکتان بنزین استفاده می‌شود. این افزودنی‌ها به‌صورت شیمیایی به بنزین اضافه شده و مقاومت آن در برابر خودسوزی را افزایش می‌دهند.

مضرات پایین بودن عدد اکتان بنزین

پیشرانه‌های مدرن امروزی به دلیل نسبت تراکم بالا، به بنزینی با اکتان بالا نیاز دارند و استفاده از بنزین اکتان پایین می‌تواند مشکلات بزرگی را به دنبال داشته باشد. بزرگ‌ترین مشکل استفاده از بنزین اکتان پایین، احتراق زودرس در داخل موتور است که تحت عنوان ناک زدن شناخته می‌شود. در موتورهایی که نسبت تراکم بالایی دارند و مخلوط سوخت و هوا را خیلی متراکم می‌کنند، اگر از بنزین اکتان پایین استفاده شود که مقاومت کمتری در برابر فشار و حرارت دارد، بنزین پیش از جرقه زدن شمع منفجر می‌شود که به این مشکل ناک زدن گفته می‌شود. پدیده ناک زدن می‌تواند آسیب‌های زیادی مثل ایجاد خوردگی و خط و خش در بدنه سیلندر، وارد شدن فشار نامتناسب به میل‌لنگ و یاتاقان‌ها، تغییر شکل شاتون‌ها، کاهش قدرت و توان موتور، افزایش میزان آلایندگی‌های موتور، ذوب شدن و از بین رفتن رینگ پیستون‌ها در موارد حاد، ذوب شدن سوپاپ دود و… را به دنبال داشته باشد.

راه‌های افزایش عدد اکتان بنزین

بهترین راه‌حل برای جلوگیری از ناک زدن موتور، استفاده از بنزین سوپر است ولی ازآنجایی‌که بنزینی سوپر در کشورمان همیشه و همه‌جا در دسترس نیست، راه‌حل جایگزین برای افزایش عدد اکتان بنزین، استفاده از مکمل بنزین اکتان بوستر است. این مکمل همان‌طور که از نامش مشخص است، با اضافه شدن به بنزین، از طریق ترکیبات شیمیایی که دارد، اکتان آن را افزایش می‌دهد. این نوع مکمل علاوه بر افزایش اکتان، خاصیت شویندگی هم دارد و با تمیز کردن پیشرانه از مواد صمغی و دوده‌های ناشی از احتراق، باعث بهبود احتراق موتور می‌شود.