اصول صحیح تعویض دنده ماشین

یکی از کارهایی که هنگام رانندگی با خودروهای گیربکس دستی دائماً انجام می‌دهیم، تعویض دنده است. این کار شاید برای کسانی که سال‌ها است رانندگی می‌کنند عادی و شبیه عادت شده باشد ولی خیلی از کسانی که تازه رانندگی را آغاز کرده‌اند ممکن است از نحوه صحیح تعویض و سبک و سنگین کردن دنده آگاه نباشند. این ناآگاهی می‌تواند به گیربکس، پیشرانه و صفحه کلاچ خودرو آسیب بزند؛ بنابراین، دانستن اصول صحیح تعویض دنده حتی برای رانندگان حرفه‌ای هم مهم است و به همین دلیل، قصد داریم در ادامه به‌طور کامل این موضوع را توضیح دهیم.

چطور دنده عوض کنیم؟

اولین اقدام برای تعویض دنده، برداشتن پا از روی پدال گاز و فشردن پدال کلاچ تا انتها است. بدین منظور، کلاچ را به‌آرامی فشار دهید. با این کار صفحه کلاچ از دیسک کلاچ جدا می‌شود و قدرت از موتور به گیربکس منتقل نمی‌شود. وقتی کلاچ به انتها رسید، دنده را عوض کنید. پس‌ازاین، هرگز پا را به‌طور ناگهانی از روی پدال کلاچ برندارید زیرا این کار باعث جهش خودرو به جلو و یا خاموش شدن آن می‌شود. پس از تعویض دنده، پا را به‌آرامی از روی کلاچ برداری و از سوی دیگر، به‌آرامی پدال گاز را فشار دهید. در طول فرایند تعویض دنده، هرگز پدال گاز را فشار ندهید و پس از پایان فرایند نیز از پدال کلاچ به‌عنوان تکیه‌گاه پای چپ استفاده نکنید و پا را کنار پدال قرار دهید.

مقاله مرتبط: علائم خرابی صفحه کلاچ

مهم‌ترین نکته این است که همه حرکات روان و هماهنگ باشند تا انتقال قدرت بدون ضربه به خودرو انجام شود.

بهترین زمان تعویض دنده

زمان مناسب برای تعویض دنده به عوامل مختلفی مثل نوع گیربکس، شرایط مسیر، میزان بار خودرو و… بستگی دارد ولی به‌طورکلی در شرایط عادی، بهترین زمان تعویض دنده مطابق با جدول زیر است. البته این اعداد تقریبی هستند و ممکن است بسته به نوع خودرو متفاوت باشند.

مقاله مرتبط: دلیل جا نرفتن دنده ماشین

علاوه بر سرعت، از روی دور موتور خودرو هم می‌تواند زمان مناسب تعویض دنده را فهمید و معمولاً وقتی دور موتور حدود 3 هزار rpm باشد باید دنده را به سمت بالاتر تعویض کنید.

دیگر موارد تشخیص زمان مناسب برای تعویض دنده

• دور موتور (RPM): بیشتر خودروهای بنزینی زمانی که دور موتور بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ دور در دقیقه می‌رسد، نیاز به تعویض دنده دارند. در خودروهای دیزلی این عدد معمولاً کمتر است.
• سرعت خودرو: هر سرعتی یک محدوده دنده مخصوص خود را دارد. مثلا در سرعت‌های پایین‌تر باید در دنده‌های پایین‌تر باشید.
• صدای موتور: اگر صدای موتور زیاد شود و خودرو احساس سنگینی کند، زمان تعویض دنده به بالا فرا رسیده است.
• وضعیت جاده: در سربالایی یا سراشیبی ممکن است نیاز به تعویض زودتر یا دیرتر دنده داشته باشید.

نکته مهم: هیچ‌گاه تا رسیدن به آخرین حد قدرت موتور (ردلاین) صبر نکنید. این کار آسیب جدی به موتور وارد می‌کند.

سبک کردن دنده

در گیربکس خودرو دنده‌ها هرچه به سمت بالاتر بروند سبک‌تر می‌شوند. دنده‌های پایین مثل یک و دو سنگین هستند و از قدرت بیشتری برای به حرکت درآوردن خودرو برخوردارند اما دنده‌های بالاتر برای سرعت‌های بالا مناسب هستند. وقتی متناسب با افزایش سرعت خودرو دنده‌ها را افزایش می‌دهید، به آن سبک کردن دنده گفته می‌شود. دنده‌های بسیار سبک مثل چهار و پنج فقط برای سرعت‌های بالا هستند و در سرعت‌های پایین‌تر، ترددهای شهری و ترافیک باید از دنده‌های سنگین استفاده کنید.

مقاله مرتبط: زمان تعویض روغن گیربکس

معکوس دادن

به فرایندی عکس چیزی که در بالا گفتیم یعنی کم کردن دنده، اصطلاحاً معکوس دادن گفته می‌شود. برای معکوس دادن هم باید به سرعت و دور موتور خودرو توجه داشته باشید. زمانی که سرعت خودرو پایین می‌آید، باید دنده را متناسب با سرعت سنگین کرد. همچنین زمانی که به سربالایی می‌رسید و خودرو با دنده‌سبک کشش خوبی ندارد باید معکوس بدهید. توجه داشته باشید هرگز زمانی که سرعت خودرو خیلی بالا است دنده را سنگین نکنید زیرا این کار باعث افزایش ناگهانی دور موتور شده و می‌تواند آسیب‌های جدی به پیشرانه و گیربکس وارد کند. از سوی دیگر، هنگامی‌که سرعت خودرو کاهش میابد هم نباید با دنده‌های سبک به حرکت ادامه دهید زیرا در این صورت حالتی شکل می‌گیرد که اصطلاحاً به آن دنده مرده گفته می‌شود. در این صورت، موتور به لرزش می‌افتد و نمی‌تواند تمام قدرت خود را ارائه کند. درصورتی‌که به حرکت با دنده مرده ادامه دهید پیشرانه آسیب خواهد دید.

چرا اصول صحیح تعویض دنده ماشین مهم است؟

همان‌طور که توضیح دادیم، زمان مناسب تعویض دنده در خودرو بسیار مهم است زیرا استفاده از دنده مناسب نه‌تنها باعث کاهش مصرف سوخت و استفاده بهینه از حداکثر قدرت موتور می‌شود بلکه از آسیب دیدن موتور خودرو هم جلوگیری می‌کند؛ بنابراین، همیشه متناسب‌ترین دنده را با توجه به سرعت و دور موتور انتخاب کنید و از معکوس دادن‌های ناگهانی و حرکت با دنده مرده خودداری کنید.