موتور تخت چیست؟

پیشرانه خودروها معمولاً با آرایش خطی یا V شکل ساخته می‌شود اما غیرازاین دو آرایش، نوع دیگری از موتور هم وجود دارد که به آن موتور تخت (Flat Engine) گفته می‌شود. این نوع موتور در طول تاریخ توسط خودروسازان معدودی تولید شده و به‌اندازه موتورهای خطی یا V شکل متداول نیست. بااین‌حال، موتور تخت یکی از جذاب‌ترین پیشرانه‌ها در جهان خودروسازی محسوب می‌شود. در ادامه به‌طور کامل با این موتور آشنا خواهیم شد.

موتور تخت چیست؟

موتور تخت یا Flat، نوعی پیشرانه احتراق داخلی است که در آن سیلندرها به‌صورت افقی و کاملاً خوابیده در دو طرف میل‌لنگ قرار دارند. این طراحی باعث می‌شود پیستون‌ها در یک صفحه افقی حرکت کنند و زاویه 180 درجه بین سیلندرهای مقابل ایجاد کنند. موتور تخت به دلیل مرکز ثقل پایین و تعادل عالی، در خودروهای اسپرت محبوب است. هرچند پیشرانه‌های تخت از دهه 20 در موتورسیکلت‌هایی مثل ب‌ام‌و استفاده می‌شد اما در صنعت خودروسازی، فولکس‌واگن بیتل در دهه 40 این نوع پیشرانه را به شهرت رساند. بعداً نیز پورشه با مدل‌های 356 و 911 به شهرت موتور تخت افزود.

تفاوت موتور تخت با موتور بوکسور چیست؟

ازآنجایی‌که در موتورهای تخت حرکت افقی پیستون‌ها شبیه ضربه زدن بوکسورها به یکدیگر است، به این موتورها بوکسور هم گفته می‌شود ولی همه موتورهای تخت، بوکسر نیستند. تفاوت اصلی بین این دو نوع موتور در تعداد پین‌های میل‌لنگ و تأثیر آن بر ضربات پیستون است. در موتورهای بوکسور، هر پیستون یک پین میل‌لنگ دارد درحالی‌که در موتورهای تخت، هردو پیستون روبه‌روی هم، به یک پین مشترک متصل می‌شوند. این یعنی در موتور بوکسور، حرکت پیستون‌های دو طرف میل‌لنگ به شکل متقارن انجام می‌شود اما در موتور تخت، درحالی‌که یک پیستون در مرحله تراکم قرار دارد، پیستون دیگر در مرحله انفجار خواهد بود؛ بنابراین، هرچند همه موتورهای بوکسور، تخت محسوب می‌شوند ولی همه موتورهای تخت، بوکسور نیستند. در حال حاضر، موتورهای تخت دیگر تولید نمی‌شوند و نمونه‌های باقی‌مانده همگی از نوع بوکسور هستند.

انواع موتور تخت

موتورهای تخت بر اساس تعداد سیلندر در انواع مختلفی ساخته می‌شوند که در ادامه معرفی می‌کنیم. لازم به ذکر است که در این نوع موتور تعداد سیلندرها همیشه زوج است.

دو سیلندر تخت

ساده‌ترین نوع موتور تخت، دو سیلندر است که بیشتر در موتورسیکلت‌ها استفاده می‌شد اما برخی خودروهای کوچک اقتصادی مثل ژیان هم از این نوع موتور استفاده می‌کردند.

چهار سیلندر تخت

یکی از متداول‌ترین انواع موتور تخت، چهار سیلندر است. این موتور تعادل خوبی بین قدرت، اندازه و کارایی ارائه می‌دهد و در حال حاضر فقط توسط سوبارو و پورشه تولید می‌شود.

شش سیلندر تخت

یکی از جذاب‌ترین انواع موتور تخت، شش سیلندر است که هم‌اکنون فقط توسط پورشه تولید می‌شود. نام این نوع موتور با پورشه 911 گره خورده است و تعادل دینامیکی عالی دارد.

هشت سیلندر تخت

موتور هشت سیلندر تخت بیشتر در خودروهای مسابقه‌ای مورداستفاده قرار می‌گرفت و امروز تولید نمی‌شود. پورشه در دهه 60 در خودروهای مسابقه‌ای خود از این نوع موتور استفاده می‌کرد.

دوازده سیلندر تخت

بزرگ‌ترین نوع موتور تخت، دوازده سیلندر است که معمولاً در سوپراسپرت‌ها استفاده می‌شد و امروز تولید نمی‌شود. فراری تستاروسا مشهورترین خودرویی بود که از این نوع موتور استفاده می‌کرد.

مزایای موتور تخت

مرکز ثقل پایین

مهم‌ترین مزیت موتورهای تخت مرکز ثقل پایین است. طراحی افقی موتور، ارتفاع آن را کاهش می‌دهد و مرکز ثقل خودرو را پایین می‌آورد. این ویژگی در خودروهای اسپرت مانند پورشه 911 باعث بهبود هندلینگ و پایداری در پیچ‌ها می‌شود.

تعادل دینامیکی

حرکت متقابل پیستون‌ها در موتور بوکسور، نیروهای اینرسی را خنثی می‌کند و لرزش را به حداقل می‌رساند. این باعث نرمی کارکرد و دوام بالاتر موتور می‌شود. درنتیجه، موتورهای تخت به دلیل ذات متعادل، به هیچ وزنه یا شافتی برای کاهش ارتعاشات نیاز ندارند.

معایب تخت

هزینه تولید بالا

طراحی پیچیده و نیاز به قطعات بیشتر مثل دو سرسیلندر، باعث افزایش هزینه تولید موتورهای تخت می‌شود.

دشواری تعمیر

دسترسی به قطعات موتور تخت به دلیل طراحی افقی دشوارتر است که هزینه و زمان تعمیر را افزایش می‌دهد.

عرض زیاد

موتورهای تخت عرض بیشتری از موتورهای خطی یا V شکل دارند و به همین دلیل جای دادن آن‌ها زیر کاپوت خودروها دشوارتر است.