معمولاً وقتی حرف از روغن در خودرو می‌شود، ذهن‌ها به سمت روغن موتور می‌رود اما در خودرو روغن‌های دیگری هم استفاده می‌شود که یکی از آن‌ها روغن گیربکس یا واسکازین است. این روغن هم مثل روغن موتور بسیار مهم بوده و باید در زمان مناسب تعویض شود. در ادامه با واسکازین و علائم تعویض و زمان مناسب تعویض روغن گیربکس دستی و اتومات آشنا خواهیم شد.
برای آشنایی با علائم خرابی گیربکس دستی بهتر است مقاله لینک شده را مطالعه نمایید.
روغن گیربکس یا واسکازین چیست؟
به‌طورکلی، اکثر قطعات متحرک و مکانیکی خودرو به روغن‌کاری نیاز دارند تا بتوانند به‌طور روان و راحت کار کرده و سائیده نشده یا اصطکاک را به حداقل برسانند. گیربکس هم که نیروی موتور را به چرخ‌ها انتقال می‌دهد، به روان‌کاری نیاز دارد که این کار توسط روغن گیربکس یا آن‌طور که در ایران رایج شده واسکازین صورت می‌گیرد.
واسکازین چیست و چرا از آن استفاده می‌کنیم
واسکازین واژه‌ای روسی به معنای روغن گیربکس یا همان روغن جعبه‌دنده (Gear oil) است.
از روغن جعبه‌دنده برای روان‌کاری قطعات متحرک موجود در جعبه‌دنده (گیربکس)، دیفرانسیل و جعبه‌فرمان خودرو استفاده می‌شود. این روانساز دارای گرانروی ناچیز (حتی در دماهای بالا) بوده و باید با فلزات موجود در جعبه‌دنده (فولاد و آلیاژهای مس) سازگاری کافی داشته باشد.
این روغن‌ها در گیربکس و دیفرانسیل خودرو استفاده می‌شوند و اصولا با توجه به نوع کارایی که دارند ساختار متفاوتی با روغن موتور دارند. در نتیجه دارای مواد افزودنی مخصوصی هستند که چرخ‌دنده‌ها را در مقابل فشار محافظت می‌کند. ازآنجایی که روغن جعبه‌دنده مخصوص دیفرانسیل در شرایط سخت تری کار می‌کند، باید از روغن دنده گیربکس قوی‌تر باشد.
چرا باید روغن گیربکس تعویض شود؟
گیربکس از مهم‌ترین بخش‌های قوای محرکه خودرو است که اگر خراب شود یا با اختلال مواجه شده باشد، عملاً خودرو امکان حرکت نخواهد داشت؛ بنابراین، باید راه‌های جلوگیری از خرابی گیربکس را بدانیم که یکی از آن‌ها تعویض به‌موقع واسکازین است. این روغن که سلامت گیربکس و قطعات وابسته به آن را تضمین می‌کند، تاریخ انقضای مشخصی دارد و پس از آن، خاصیت خود را از دست خواهد داد. در این صورت، روغن گیربکس تبدیل به مایعی مانند آب می‌شود که از عهده روغن‌کاری و روان‌سازی برنمی‌آید و این می‌تواند آسیب‌های جدی به گیربکس وارد کند.
زمان تعویض روغن گیربکس
همانطور که قبلا در مورد زمان تعویض روغن موتور صحیت کردیم در ادامه میخواهیم زمان تعویض روغن گیربکس دستی و اتومات را شرح دهیم.
نوع واسکازین بسته به دستی یا اتوماتیک بودن گیربکس متفاوت خواهد بود. همچنین نحوه استفاده از خودرو هم در زمان تعویض روغن گیربکس دستی و اتومات تأثیرگذار خواهد بود.
بهترین زمان تعویض روغن گیربکس دستی
در گیربکس‌های دستی، روغن گیربکس پس از مدتی آلوده می‌شود حتی اگر خاصیت خود را همچنان حفظ کرده باشد. درواقع به‌مرور زمان، فرسایش چرخ‌دنده‌ها ذرات فلزی بسیار ریزی در حد ذرات میکروسکوپی را وارد روغن گیربکس می‌کند و این روغن را غلیظ و آلوده می‌کند. این آلودگی مانع از روان‌سازی درست قطعات توسط واسکازین می‌شود. طبق گفته کارشناسان، هر 50 تا 100 هزار کیلومتر باید روغن گیربکس تعویض شود اما اگر از خودرو بیش‌ازحد کار می‌کشید این رقم می‌تواند به 25 هزار کیلومتر هم برسد. راننده‌های تازه‌کار، کسانی که زیاد در ترافیک رانندگی می‌کنند و رانندگانی که با خودرو در مسیرهای کوهستانی تردد دارند باید زودتر از 50 هزار کیلومتر اقدام به تعویض روغن گیربکس دستی خود کنند.
بهترین زمان تعویض روغن گیربکس اتوماتیک
گیربکس‌های اتوماتیک پیشرفته‌تر و پیچیده‌تر از نمونه‌های دستی هستند و هنگام کار حرارت بیشتری تولید می‌کنند. در نتیحه این دما بیشتر کیفیت روغن را کاهش داده و به همین دلیل گیربکس اتوماتیک به واسکازین باکیفیت‌تری نیاز دارد. گفته می‌شود زمان مناسب تعویض روغن گیربکس اتوماتیک هر 60 هزار کیلومتر خواهد بود اما در این زمینه نباید صرفاً به کارکرد خودرو توجه کرد و اگر سه سال از تعویض روغن گیربکس اتوماتیک خودروی شما می‌گذارد حتما به فکر تعویض آن باشید.
عمر مناسب قطعات گیربکس اتوماتیک وابسته به روغن گیربکس اتوماتیک است. در نتیجه با تعویض به موقع روغن گیربکس اتوماتیک از هزینه های تعمیر و تعویض قطعات گیربکس اتوماتیک خود جلوگیری خواهید کرد.
البته باید توجه داشته باشید در اغلب خودروهای دارای گیبکس اتوماتیک داری فیلتر روغن گیربکس مجزا هستند بنا بنابراین باید به زمان تعویض فیلتر روغن گیربکس اتوماتیک خود توجه داشته باشید.
علائم تعویض روغن گیربکس دستی
اگر زمان تعویض روغن گیربکس فرارسیده باشد، نشانه‌هایی را از خود بروز می‌دهد. اول‌ازهمه باید به تاریخ انقضای روغن توجه داشته باشید که روی قوطی آن درج می‌شود اما گاهی به دلیل شرایط رانندگی، موعد تعویض واسکازین زودتر از تاریخ انقضا فرامی‌رسد. سخت جا رفتن دنده‌ها و دشواری تعویض دنده، به گوش رسیدن صداهای غیرعادی از گیربکس و دررفتن دنده می‌تواند از نشانه‌های فرارسیدن زمان تعویض واسکازین باشد. همچنین نشانه دیگری در این زمینه، تغییر رنگ روغن گیربکس است. اگر امکان بررسی روغن گیربکس را دارید، حتماً رنگ آن را بررسی کنید. رنگ روغن گیربکس معمولاً قرمز است و اگر تغییر کند نشانه‌ای انقضای آن خواهد بود.
علائم خرابی روغن گیربکس اتومات
علائم خرابی روغن گیربکس اتومات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- صدای عجیب: اگر صدای عجیبی در هنگام تغییر دنده یا در حالت رانندگی شنیده شود، این ممکن است نشانه خرابی روغن گیربکس باشد.
- لرزش: لرزش در هنگام تغییر دنده می تواند نشانه خرابی روغن گیربکس باشد.
- تنش در ترمز: اگر در حین ترمز کردن تنشی در ترمز حس کنید، این ممکن است به دلیل خرابی روغن گیربکس باشد.
- تاخیر در تغییر دنده: اگر تاخیر در تغییر دنده یا تغییر دنده نامناسب را تجربه کردید، این ممکن است به دلیل خرابی روغن گیربکس باشد.
- چراغ هشدار: چراغ هشدار خرابی گیربکس روشن شده است. این ممکن است به دلیل خرابی روغن گیربکس باشد.
- روان نبودن تغییر دنده: اگر تغییر دنده نرمال انجام نمی شود و یا به طور کلی رانندگی روان نیست، این ممکن است به دلیل خرابی روغن گیربکس باشد.
- رفتار نامناسب: رفتار نامناسب خودرو در حالت رانندگی ممکن است نشانه خرابی روغن گیربکس باشد.
مشکلات تعویض نکردن به‌موقع واسکازین
با توجه به مواردی که تا اینجا بیان کردیم، مشخص شد که روغن گیربکس چه وظیفه مهمی بر عهده دارد و تعویض به‌موقع آن ضروری خواهد بود؛ اما اگر به واسکازین بی‌توجهی شده و به‌موقع تعویض نشود، می‌تواند آسیب‌هایی جدی را به دنبال داشته باشد. آسیب دیدن چرخ‌دنده‌ها، لرزیدن خودرو و بالا رفتن دور موتور، دشواری در عوض کردن دنده‌های دستی و سخت جا رفتن دنده‌ها، تغییر شدید و دنده به دنده در خودروهای اتوماتیک، داغ شدن بیش‌ازحد روغن گیربکس و به مشام رسیدن بوی سوختگی در خودرو ازجمله مشکلاتی است که عدم تعویض به‌موقع روغن گیربکس می‌تواند به دنبال داشته باشد. همهٔ این مشکلات می‌توانند عمر گیربکس خودرو را کوتاه کرده و هزینه‌های بزرگی روی دست مالک بگذارند؛ بنابراین، نسبت به زمان تعویض روغن گیربکس حساس باشید و به‌موقع برای این کار اقدام کنید.